(opracowane przez inicjatora wyprawy Andrzeja Kuleszę)

Lwów

1)   Zabytki sakralne:

-      *** Katedra Łacińska  Wniebowzięcia NMP -wzniesiona pomiędzy 1360-1474 przez wrocławskich architektów, przebudowana w XVIII wieku w stylu rokokowym.
Fundatorem świątyni był Kazimierz Wielki. W 1656 r. Król Jan Kazimierz złożył tu słynne Śluby lwowskie  obierając Matkę Boską Królową Polski.
Ołtarz główny z XVIII wieku z kopią obrazu Matki Boskiej Łaskawej.
Wokół dobudowano szereg pięknych .renesansowych kaplic.Za najpiękniejszą uważana jest kaplica Kampianów z XVI w z manierystyczną dekoracją rzeźbiarską

-         ** kaplica Boimów  -  właściwie kaplica ogrójcowa  z początku XVII wieku  największe dzieło architektury manierystycznej tej części Europy

-     *** katedra ormiańska Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z lat 1363-1370,  przebudowana w stylu barokowym w 1723 r.

-         ** kościół Dominikanów  z 1747 roku- uważany za jedną z najwspanialszych budowli barokowych Europy środkowej. Miejsce spoczynku Artura Grottgera

-       *** kościół Bernardynów pw. Andrzeja Apostoła z lat 1600-1630 przez lwowian uważany za najpiękniejszą świątynię miasta. Dzieło lwowskiego rokoka

-         ** unicka (grekokatolicka )  katedra św. Jura - monumentalna ,późnobarokowa budowla z XVIII wieku wybudowana w stylu rokoko. Obok katedry wybudowano efektowny, rokokowy Pałac Biskupi.

-        *** cerkiew wołoska- wł. Zaśnięcia Matki Boskiej z przeołomu XVI-XVII wieku
uważana za klejnot lwowskiego renesansu. W jej skład wchodzą : wieża-dzwonnica, kaplica Trzech Świętych Hierachów i właściwa cerkiew

2) Inne zabytki

-         ***rynek  wytyczony przed 1381 rokiem oraz otaczające go kamienice:
1. Czarna z XVI wieku z fasadą barokową -obecnie siedziba Muzeum Historycznego
2. Królewska  Pałac Korniaktów z XVI w.- m.in. własność króla Jana III Sobieskiego.
3. pałac arcybiskupi  w którym zmarł król Michał Korybut Wiśniowiecki
*ratusz  z obecną siedzibą Rady Miejskiej

-       Arsenał Królewski z XVII wieku - mieszczący archiwum obwodowe

-       Baszta Prochowa z połowy XVI wieku - siedziba Domu Architekta

-       Arsenał Miejski z połowy XVI wieku mieszczący Muzeum Oręża

-       pomnik Adama Mickiewicza na placu o tej samej nazwie

-       była siedziba Ossolineum w dawnym klasztorze karmelitanek

-       Park Stryjski  zwany przed wojną Parkiem Klińskiego  uważany za jeden z najpiękniejszych parków w Europie

-       Teatr Miejski - oficjalnie zwany Państwowym Akademickim Teatrem Opery i Baletu im. Iwana Szewczenki  z końca XIX wieku

-       gmach Sejmu Galicyjskiego z końca XIX wieku - od 1923 siedziba polskiej uczelni Uniwersytetu Jana Kazimierza a obecnie Uniwersytetu  Iwana Franki.

-       Politechnika Lwowska z końca XIX wieku

-       Zabytkowy dworzec kolejowy z 1904 roku

-       Stary Rynek- centralne miejsce najstarszego założenia miejskiego Lwowa

-       Stary Teatr z połowy XIX wieku

-       cerkiew św. Mikołaja z XIII wieku  jedna z najstarszych świątyń Lwowa

-       Wysoki Zamek - resztki ruin zamku oraz  kopiec Unii Lubelskiej

-       Cmentarz Łyczakowski z kwaterą Orląt Lwowskich i cmentarzem Żelaznej Kompanii

Stare sioło

-    Ruiny  monumentalnego zamku książąt Ostrogskich. Zamek wzniesiony w XV wieku przez Jana z Grabowa  syna  Zawiszy Czarnego.

Świrz

-   Zamek książąt  Świrskich z XV wieku  zbudowany wśród bagien i łąk. Przebudowy w XVI i XVII wieku nadały mu manierystyczno-barokowy charakter. Ostatnim właścicielem był Tadeusz Komorowski ( gen . "Bór"- Komorowski ).

Olesko

-  Zamek  Sobieskich  wybudowany w XV-XVI wieku na miejscu grodu książąt halicko-wołyńskich. Miejsce narodzin królów : Jana III Sobieskiego  i  Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Obecnie w zamku działa muzeum  filia Lwowskiej Galerii Obrazów.

-  Klasztor Kapucynów z połowy XVIII wieku ufundowany przez Rzewuskich .Obecnie muzealny magazyn.

Podhorce

-    Zamek Koniecpolskich  wzniesiony w latach 1635-1640. Niegdyś jedna z najwspanialszych rezydencji magnackich Rzeczypospolitej. Wśród zabudowań towarzyszących zamkowi na plan pierwszy wysuwa się kościół zamkowy z XVIII wieku pw .św. Józefa i  Podniesienia Krzyża.

-    Inne zabytki : - XVIII wieczna karczma

-    drewniana cerkiew św. Michała- obecnie prawosławna.

Złoczów

-    Zamek Sobieskich  zbudowany w latach 1634-1636 przez wojewodę ruskiego Jakuba Sobieskiego. W skład kompleksu otoczonego kamiennymi murami wchodzą :

-    murowany pawilon zwany Pałacem Chińskim

-    właściwy pałac

Pomorzany

-   Opuszczony zamek Sienińskich z XVI wieku  niegdyś piękna rezydencja mieszcząca księgozbiór i kolekcję dzieł sztuki Prószyńskich.

Brzerzany

-   Zamek Sieniawskich -zbudowany przez Mikołaja Sieniawskiego w 1554 roku. Rozbudowany w XVII i XVIII wieku i od tej pory uważany za najwybitniejszą obronną budowlę renesansową na Ukrainie.Zastosowano tu tzw. nowoholenderski system umocnień z wykorzystaniem nurtu rzeki - Złotej Lipy, spiętrzając ją w stawie. 

-   Kaplica zamkowa św. Trójcy wzniesiona wraz zamkiem.

Mikulince

-   ruiny zamku z XVI wieku

-   pałac Potockich, potem Reyów z lat sześćdziesiątych XVIII wieku, przebudowany po 1945 roku - obecnie lecznica

-   park

-   kościół  Św. Trójcy

-   Ruiny zamku królewskiego założonego przez Kazimierza Wielkiego na miejscu staroruskiego grodu z XI wieku.
Za czasów Kazimierza Wielkiego - drewniany, zamek murowany z czasów Jagiellonów. Po przebudowie z 1631 roku - założenie o kształcie pięciobocznym , w tzw. układzie ostrogowym.

-  obronny klasztor Karmelitów z 1635 roku- obecnie cerkiew prawosławna 

-  cerkiew św. Mikołaja z XVI wieku - o charakterze obronnym

-  ruiny klasztoru bazyliańskiego z XVI wieku

Husjatyn

-  ruiny zamku Kalinowskich z XVII wieku

-  barokowy ratusz z I połowy XVII wieku

-  cerkiew św Onufrego z XVI wieku z wyraźnymi wpływami mołdawskimi

-  renesansowa synagoga z XVI-XVII wieku uważana za najpiękniejszy okaz stylu mauretańskiego w Galicji

Sidorów

-   Ruiny zamku z połowy XVII wieku zbudowanego przez Kalinowskich. We wrześniu 1939 r. wojska sowieckie zaminowały ruiny i podjęły próbę wysadzenia. Próba nie powiodła się i ruiny stoją do dziś.

Skała Podolska

-   Murowane fortyfikacje warowni nad Zbruczem wybudowali Koriatowicze w 1331 roku w miejscu gródka spalonego przez Tatarów .Od 1430 r. - już w granicach Korony -wzniesiona do rangi starostwa niegrodowego. W XVIII wieku na terenie zamku wzniesiono renesansowy, reprezentacyjny, dwukondygnacjowy pałac. Obecnie całość założenia w ruinie.

Kamieniec Podolski

-   Stare Miasto uznane w całości za zespól zabytkowy- oficjalnie nazywany Narodowym Rezerwatem Historyczn-Architektonicznym. Kamieniec otaczają niespotykanie dobrze zachowane mury miejskie z systemem baszt, wzniesione pomiędzy XIV a XVI wiekiem dzielące się na dwie linie z bastionami.

   Obiekty architektury obronnej:

-   Wietrzna Brama - brama miejska z XVI wieku

-   Baszta Batorego ( Koronna ) z 1585 r.- zwana obecnie Kuśnierską Wieżą

-   bastion turecki XVII w.

-   Polska Brama -dawniej zwana Lacką z XV-XVI w.- niegdyś posiadająca urządzenia spiętrzające wodę

-   Garncarska Wieża z 1583 r.

-   koszary z1760 r.

-   Ruska Brama - niegdyś główny wjazd do miasta z 1527 roku; brama miła urządzenia hydrotecniczne ( m.in. śluzy ) umożliwiające podnoszenie poziomu Samotrycza, co czyniło miasto jeszcze trudniejszym do zdobycia

-   Miejska Brama z XVI-XVII w , przebudowana w XVIII w.

-   Ormiański Bastion z okresu XVI-XVII w

-   Twierdza w której skąd wchodzą:

- Stary Zamek- budowany i przebudowywany od XIV do XVII w wraz murami i licznymi basztami:
- Baszta Papieska -zwana Basztą Karmalukową 1503-1517
- Baszta Kołpak- poniżej Południowy Bastion
- Baszta Tęczyńska
- Baszta Lacka czyli Polska ,zwana Białą Basztą albo Korabiem Arcybiskupim z lat 1510-1531
- Nowa Zachodnia Baszta
- Baszta Denna - poniżej prochownia
- Baszta Komendandzka
- Baszta Różanka z 1505 r
- Baszta Lanckorońska - z widokiem na bastion północny
- Czarna Baszta - zwana Nową Wschodnią Basztą
- Baszta wodna - poza obrębem Str. Zamku - nad jarem Samotrycza

-  inne zabudowania twierdzy:
- mury
- budynki więzienne
- Nowy Zamek ( cześć twierdzy o tej nazwę) 

   Inne zabytki Kamieńca:

-   gotycka katedra św. Piotra i Pawła - katolicka świątynia wzniesiona na początku XVI w. Wejście do katedry przez Tryumfalną Bramę wzniesioną w 1781 r. Wewnątrz katedry - mimbar- muzułmańska kazalnica z końca XVII w.z czasów tureckich

-   minaret przylegający do katedry z XVII w.

-   mołdawska cerkiew św. Piotra i Pawła

-   Polski Rynek z rauszem i dzwonnicą z XVI-XVII w oraz Garncarską Wieżą

-   Rynek Ormiański oraz dzielnica ormiańska z cerkwią św. Mikołaja z 1398 r., ruiny cerkwii i składów kupieckich,koszary

-   kościół  Trynitarzy z klasztorem z 1750 r

-   Most Turecki - łączący miasto z fortecą, w obecnej postaci z końca XVII w. oraz resztki Mijskiej Bramy i Ormiański Bastion

Żwaniec

-   Ruiny zamku Kalinowskich z XVII wieku wybudowane na miejscu niewielkiej XVI wiecznej forteczki. Później w posiadaniu Lanckorńskich. Poważnie zniszczony w 1673 r. podczas batalii chocimskiej.

-   kościół ormiański z 1740 r.

-   szczątki sowieckich bunkrów z okreksu , gdy w pobliżu znajdowały się granice Polski, Rumunii i ZSRR.

Chocim

-   Pierwotnie zamek - zwany fortecą z połowy XII wieku. Rozbudowywany i umacniany przez kolejne stulecia ( XIII w. do drugiej połwy XV i w wieku XVI ). Zachowały się gigantyczne mury zwieńczone blankami z gankami strzelniczymi . Przetrwały do diś baszty i brama wjazdowa. W skład założenia wchodzą :

-   pałac komendanta - przy murze zachodnim

-   koszary i kaplica - przy murze wschodnim

-  obwarowania częściowo uzupełnione kamiennym murem

-  cerkiew garnizonowa św. Aleksandra Newskiego z 1835 roku.

Okopy Świętej Trójcy

-   Resztki warowni o charakterze wałowo- okopowym wznoszonej od 1692 roku na polecenie Jana III Sobieskiego u ujścia Zbrucza do Dniestru. Początkowo założenie o charakterze drewniano- ziemnym, z czasem uzyskało murowane dzieła obronne.
Twierdza funkcjonowała niemal do końca I Rzeczypospolitej. Baza konfederatów barskich walczących pod wodzą Kazimierza Pułaskiego.
Do dziś zachowały się ślady umocnień i dwie bramy:
- od strony wschodniej - Brama Kamieniecka
- od zachodu Lwowska Brama

-   pozostałości barokowego kościoła z 1749 r. zniszczonego podczas konfederacji barskiej.

Kudryńce

-    Malownicze ruiny zamku nad Zbruczem z początku XVII wieku. W latach 1672-83 w rękach tureckich .W XVIII wieku przekształcone w rezydencje a w XIX wieku popadły w ruinę.Odbudowane przed II wojną światową - stanowiły atrakcję turystyczną.

Rychta

-    Ruiny zamku nad rzeką Żwańczyk zbudowanego w 1507 r przez Lanckorońskich . W latach 1672--99 w rękach tureckich. W połowie XIX wieku na terenie zamku powstał pałac , spalony w 1917 r, rozebrany po 1945 r.

Międzybóż

-   Zamek bardzo silnie ufortyfikowany a właściwie forteca - położony w widłach rzek Boh i Bożek . Wybudoawany w miejscu zniszczonego przez Tatarów XII wiecznego grodu. Potem w posiadaniu kniaziowskiego rodu Koriatowiczów .Od XVI wieku w rękach Sieniawskich - którzy rozbudowali go i przekształcili w imponujących rozmiarów fortecę.
Na dziedzińcu dawna kaplica zamkowa a u stóp fortecy relikty dawne kościoła parafialnego.

Odessa

- Schody Przymorskie ( Patiomkinowskie ) z 1834-1831

- Pałac Woroncowa z lat 1826-1828 z unikatowym, dziesięciokolumnowym belwederem

- Pałac Potockiego - obecnie Odeskie Muzeum Sztuk Plastycznych

- Muzeum archeologiczne

- Muzeum Floty Morskiej Ukrainy

- Opera z lat 1884-1887

- Pałac Abazy - obecnie Muzeum Sztuki Zachodniej i Orientalnej

- Nowa Giełda - obecnie siedziba Filharmonii

- grecka cerkiew Św Trójcy

Białogród nad Dniestrem czyli Akerman

Twierdza z XIII-XV wieku. Obiekty na terenie założenia obronnego to :

     - w części garnizonowej: cytadela - zbudowana przez Genuańczyków z XIII wieku

     - w części cywilnej: minaret z czasów tureckich